Warmtepomp in appartement mogelijk?

Je woont in een appartement en overweegt te verduurzamen. Misschien vraag je je af: is een warmtepomp in appartement mogelijk?  Goed nieuws: ja, het kan zeker, al komen er wel wat extra aandachtspunten bij kijken. In deze blogpost leggen we op een luchtige en begrijpelijke manier uit welke opties je hebt. We bespreken de verschillen tussen nieuwbouw en bestaande bouw, technische randvoorwaarden, de rol van de VvE en de soorten warmtepompen die geschikt zijn voor appartementen. Lees verder en ontdek hoe ook jij jouw flat duurzaam en comfortabel kunt verwarmen!

Warmtepomp in appartement mogelijk?

Ben je huurder van een appartement? Dan kun je dit onderwerp aankaarten bij je verhuurder of de VvE. Zelfstandig een warmtepomp plaatsen mag namelijk niet zonder toestemming. Maar steeds meer woningcorporaties en verhuurders investeren in duurzame technieken. Zo heeft woningcorporatie BrabantWonen in Den Bosch recent nieuwbouwflats neergezet die volledig door een centrale warmtepomp worden verwarmd​. Dat bewijst dat duurzaam verwarmen in appartementen haalbaar is – en het levert bewoners daar zelfs extreem lage energiekosten op.

Nieuwbouw vs. bestaande bouw

In bestaande bouw ligt dat anders. Oudere flats hebben vaak nog een gasaansluiting en radiatoren die ontworpen zijn voor hoge temperaturen (70°C+). Hier is overstappen op een volledig elektrische warmtepomp uitdagender. Het kan zeker, maar vraagt extra maatregelen: denk aan na-isoleren van muren, vloer en plafond, en mogelijk aanpassen van radiatoren of installeren van laagtemperatuur-convectoren. Soms is een tussenstap handig, zoals een hybride warmtepomp die samenwerkt met de bestaande cv-ketel. Overigens wordt er op landelijk niveau rekening gehouden met deze uitdaging – zo zijn bestaande appartementen voorlopig uitgezonderd van de aankomende verplichting om bij vervanging van de cv-ketel een (hybride) warmtepomp te nemen​. Dit geeft VvE’s en bewoners meer tijd om goede plannen te maken.

Technische randvoorwaarden: ruimte, geluid en isolatie

Een appartement verschilt van een huis: je hebt minder ruimte en buren dichtbij. Daarom zijn er een paar technische randvoorwaarden waar je rekening mee moet houden:

• Beschikbare ruimte: Een warmtepomp bestaat uit een binnenunit (met o.a. een pomp, wisselaar en vaak een buffervat) en meestal een buitenunit (voor luchtgebonden systemen). Heb je een berging, technische kast of plaats naast de cv-ketel? Past er een boiler van wellicht 100-200 liter? En is er een plekje op balkon of dak voor de buitenunit? Je hebt ongeveer één vierkante meter nodig buiten. Geen balkon of dak beschikbaar kan een showstopper zijn – tenzij je kiest voor een type zonder buitenunit (daarover straks meer).

• Geluidsnormen: Omdat buren dichtbij wonen, is geluid een belangrijke factor. Vanaf 2021 gelden strenge geluidsregels voor warmtepompen: ‘s nachts mag een buitenunit bij de buren niet meer dan 40 dB geluid veroorzaken (overdag max ~45 dB). Ter vergelijking: 40 dB is ongeveer het geluidsniveau van een rustige bibliotheek. Fabrikanten zijn hard bezig om hun warmtepompen stiller te maken. Toch moet je bij plaatsing goed kijken waar de buitenunit kan staan of hangen zodat niemand er last van heeft. Soms zijn trillingsdempers of een omkasting nodig om geluid te verminderen. In veel appartementencomplexen is het ophangen van zo’n unit aan de gevel niet toegestaan vanwege mogelijke (geluids)overlast​. Overleg dus altijd met de VvE voor een geschikte oplossing.

• Isolatie en ventilatie: Een warmtepomp werkt het beste in een goed geïsoleerde woning. Simpel gezegd: als de warmte blijft hangen, hoef je minder hard te stoken. Veel warmtepompen leveren een watertemperatuur van maximaal rond de 50-55°C; als je appartement slecht geïsoleerd is, krijg je het daarmee op koude dagen moeilijk warm​. De Rijksoverheid heeft zelfs een ”standaard voor woningisolatie” opgesteld die aangeeft wanneer een huis geschikt is om over te stappen op duurzaam verwarmen​. Zorg dus eerst voor goede dubbelglas, gevelisolatie en dakisolatie. Een bijkomend voordeel: isoleren houdt ook geluid van buiten tegen én verhoogt je wooncomfort. Verder is adequate ventilatie belangrijk, zeker als je woning beter geïsoleerd raakt. Sommige warmtepompen (zie ventilatiewarmtepomp hieronder) gebruiken de ventilatielucht als bron, maar ook bij andere systemen moet je blijven ventileren voor een gezond binnenklimaat.

De rol van de VvE (Vereniging van Eigenaren)

Woon je in een koopappartement, dan is de VvE een cruciale speler bij het verduurzamen. De VvE beheert immers het gebouw en de gemeenschappelijke delen (gevel, dak, technische ruimten). Waarom is de VvE zo belangrijk? Ten eerste moeten zij toestemming geven voor wijzigingen aan het gebouw. Een buitenunit ophangen, gaten boren voor leidingen, of apparatuur op het dak plaatsen mag niet zonder goedkeuring van de VvE. Check daarom tijdig de spelregels: veel VvE’s hebben afspraken over het uiterlijk van het gebouw en over geluidsnormen. Mogelijk stelt de VvE eisen aan het type warmtepomp of de locatie (bijv. alleen units op het dak en niet op balkons zichtbaar vanaf de straat).

Ten tweede kan de VvE ook initiatiefnemer zijn. Steeds vaker onderzoeken VvE’s collectieve oplossingen voor gasloos wonen. Bijvoorbeeld een grote warmtepomp in de kelder of op het dak die alle appartementen van warmte voorziet​. Dit vergt een flinke investering en verbouwing (leidingen moeten worden aangepast, afleversets per woning, etc.), dus het gaat niet over één nacht ijs​. Maar het voordeel is wel dat alle bewoners in één klap verduurzamen en het wellicht op de lange termijn goedkoper is dan tenenkrommend veel kleine individuele installaties. Bovendien kan een VvE gezamenlijke subsidies en leningen aanvragen voor zo’n project, en samen sta je sterker richting installateurs.

Ook voor individuele oplossingen heb je de VvE nodig: al is het maar om samen met je buren afspraken te maken over wanneer de warmtepomp draait (nachtmodus) en hoe onderhoud geregeld wordt. Tip: betrek medebewoners en het VvE-bestuur vroeg bij je plannen. Wellicht zijn er meer bewoners met interesse, en kan jullie VvE een duurzaam meerjarenplan maken. Samenwerken is key – een warmtepompplaatsing kan zelfs een mooi gemeenschappelijk project worden waar uiteindelijk iedereen van profiteert.

Soorten warmtepompen voor appartementen (hybride, all-electric, etc.)

Tot slot is het goed om te weten welke type warmtepompen in een appartement toepasbaar zijn. Niet elke warmtepomp is geschikt; zo zal een grond-water warmtepomp (met een bodemlus) zelden in een individueel appartement worden gezet – dat is meer iets voor grotere gebouwen of nieuwbouwprojecten. Hieronder de meest relevante opties:

• Hybride warmtepomp (lucht-water): Dit is vaak de meest realistische stap voor bestaande appartementen. Een hybride warmtepomp werkt samen met je bestaande cv-ketel op gas. De warmtepomp (compacte buitenunit + binnenmodule) levert warmte zolang het buiten niet té koud is; bij strenge kou of extra warm tapwater springt de cv-ketel bij. Het voordeel is dat je gasverbruik en CO2-uitstoot flink dalen, terwijl de cv-ketel als back-up dient voor comfort. Bovendien is een hybride systeem relatief betaalbaar. De overheid stimuleert dit: je kunt rond de €2.000 subsidie krijgen op een hybride warmtepomp​, wat de investering aantrekkelijker maakt. Hybride systemen vragen minder van de isolatie dan all-electric, dus in oudere appartementen is dit een mooie tussenoplossing. In de praktijk zie je dat dit goed werkt: veel mensen in rijtjeshuizen doen het al, en ook in flats zijn er voorbeelden van bewoners met een eigen hybride warmtepomp. Installatie is vaak in één dag geregeld​ en de meeste radiatoren kunnen blijven hangen. Tip: let op het geluid van de buitenunit bij selectie van een model – er zijn inmiddels zeer stille hybride warmtepompen op de markt.

• Volledig elektrische warmtepomp (all-electric): Hierbij neemt de warmtepomp 100% de verwarming en het warme water over; er is geen gasaansluiting meer nodig. Dit is de groene droom: helemaal van het gas af. In nieuwbouw is all-electric standaard aan het worden, maar in een bestaand appartement vergt het goede voorbereiding. Je woning moet uitstekend geïsoleerd zijn en geschikt voor lagetemperatuurverwarming​. Soms moeten radiatoren worden vervangen door vloerverwarming of ventilator-convectoren omdat de watertemperatuur lager is. Ook heb je voldoende elektrisch vermogen nodig: check of je groepenkast een 3-fase aansluiting heeft of kan krijgen, want grote warmtepompen vragen flink wat stroom. Daarnaast moet je ruimte maken voor een buffervat/boiler voor warm tapwater (vaak 150-200 liter formaat koelkast). All-electric systemen in appartementen zijn meestal lucht-water warmtepompen (met een buitenunit die warmte uit buitenlucht haalt en water voor cv verwarmt). Als een buitenunit plaatsen lastig is, bestaat er zoiets als een ventilatielucht-water warmtepomp: deze gebruikt de warmte uit de ventilatielucht van je woning in plaats van buitenlucht. Het voordeel is dat er geen buitenunit nodig is die lawaai maakt op het balkon​. Je vervangt dan als het ware je mechanische ventilatiebox door een ventilatiewarmtepomp die warmte terugwint uit de afvoerlucht. Nadeel: de capaciteit is beperkt; vaak is dit systeem alleen voldoende in zeer goed geïsoleerde appartementen, of hij moet worden gecombineerd met een elektrisch element voor piekvermogen (of toch een cv-ketel als backup, waarmee het eigenlijk weer hybride wordt). Ventilatiewarmtepompen zie je veel in appartementen van rond 1990-2000 met mechanische ventilatie: een relatief makkelijke duurzaamheidsstap zonder buitenunit.

• Lucht-lucht warmtepomp (airco): Wist je dat een airconditioner die kan verwarmen in feite ook een warmtepomp is? Een zogeheten split-unit airco (buitenunit + binnenunit) onttrekt warmte aan de buitenlucht en blaast binnen warme lucht. Voor appartementen kan dit een interessante optie zijn, vooral als bijverwarming of voor kleinere ruimtes. Voordeel: geen gedoe met waterzijdige aansluiting of radiatoren – je verwarmt direct de lucht. En ‘bonus’: in de zomer heb je meteen koeling. Nadelen zijn er ook: je hebt per ruimte een binnenunit nodig, en voor warm tapwater biedt dit systeem geen oplossing (je zou dan bijvoorbeeld een elektrische boiler voor het warme water nodig hebben). Bovendien geldt ook hier de buitenunit met geluidsnormen. Er bestaan wel monoblock airco’s zonder buitenunit, maar die maken binnen relatief veel geluid en hebben minder rendement. In een huurappartement kiezen mensen soms voor een mobiele airco of split-airco voor koeling en wat warmte in de winter, maar dit valt buiten de klassieke “verwarmingsinstallatie” discussie. Als hoofdverwarming is lucht-lucht mogelijk, maar dan heb je eigenlijk een soort mini-split per kamer nodig – niet ideaal in veel gevallen. Toch kan één lucht-lucht warmtepomp in een goed geïsoleerd studio-appartement al een heel eind komen.

Innovatieve opties: Tot slot leuk om te weten: er zijn nieuwe oplossingen in opkomst speciaal voor appartementen. Zo bestaan er PVT-panelen (een combinatie van zonnepaneel en thermische collector) die op het dak gelegd worden. Deze panelen leveren zowel stroom als warmte. Via leidingen wordt de gewonnen warmte (geruisloos) naar een warmtepomp in het appartement geleid, die daarmee de woning verwarmt​. Voordeel: geen lawaaiige buitenunit met ventilator, en dubbel gebruik van het dakoppervlak. Dergelijke systemen worden al in enkele projecten getest en kunnen in de toekomst voor flats veel betekenen – zeker waar geluidsrestricties streng zijn. Ook hogetemperatuur-warmtepompen die 70°C water kunnen maken, komen op de markt; deze zijn interessant voor monumentale gebouwen of appartementen waar isolatie beperkt is, al zijn ze momenteel nog duurder en minder efficiënt.

Conclusie

Kortom, een warmtepomp in appartement mogelijk maken vergt iets meer denkwerk dan in een los huis, maar het is zeker niet onmogelijk. 👍 Het hangt af van je woonsituatie: nieuwbouw heeft vaak al opties klaarliggen, bij bestaande bouw moet je creatiever zijn en eerst isoleren en overleggen met de VvE. Belangrijk is om de technische randvoorwaarden (ruimte, geluid, ventilatie, isolatie) goed te checken voordat je in actie komt. Laat je informeren door een deskundige installateur en betrek je VvE of verhuurder in een vroeg stadium. Met de juiste warmtepomp-oplossing (hybride voor de wat oudere appartementen, all-electric in goed geïsoleerde situaties, of misschien een slimme ventilatiewarmtepomp) kun je ook in een flat comfortabel van het gas af. De belangstelling groeit en de techniek staat niet stil. Dus ja – een warmtepomp in appartement is mogelijk, als jij er klaar voor bent en je omgeving meeneemt in jouw duurzame ambitie. Succes!

Klaar voor de overstap naar een warmtepomp? Door de ISDE-subsidie kunnen wij een warmtepomp voordelig leveren, lees hier hoe dat mogelijk is! Bij vragen kun je ook altijd contact met ons opnemen!